HADİ TEST ÇÖZELİM

Merhaba.

Geçenlerde İzmit’te engelliler için düzenlenen, AB proje fonlarından yararlanma konusunda bir seminere katıldım. Seminer, engelli ve yaşlı hizmetleri genel müdürlüğü tarafından düzenlenmiş. Avrupa Birliği’nin on milyon TL tutarında bir bütçe ile desteklediği büyük bir proje kapsamında il il gezerek, ülkemizdeki engelli örgütlerine seminerler veriyorlar. Kocaeli’nde bu seminerlerin sekizincisini verdiler.

Seminer salonuna ulaştığımızda, elimize bir bez torba içinde birtakım kâğıtlar ve bir adet tükenmez kalem tutuşturdular. Açılış konuşmalarından sonra, semineri sunacak olan görevli, elimizdeki torbalarda bir katılım anketi bulunduğunu bildirerek, doldurup görevlilere teslim etmemizi istedi. Daha fazla dayanamayıp söz aldım ve bu saçmalık hakkında açıklama istedim. “On milyon lira bütçeli, üstelik engelliler için düzenlenen bir proje kapsamında seminer hazırlıyorsunuz, katılımcılara verdiğiniz belgeler arasında bir satır bile Braille yazı yok, bir de utanmadan, “anketimizi doldurun” diyorsunuz.” Tabii, yaptıkları açıklama özür dilemekten ibaret. Bir de şunu söylediler. “Bu semineri daha önce 7 farklı ilde gerçekleştirdik, hiç kimse bizi bu konuda uyarmadı.”

Güler misiniz, ağlar mısınız? Mazerete bakın. Kimse uyarmamışmış… Devletin engellilerle ilgili otorite kurumu, engelliler için bir etkinlik düzenliyor, kimse uyarmadı diye körleri yok sayabiliyor. Tabii, körlerin bu yok sayılışına sessizce kabullendiklerine tanık olmaktan da ayrıca üzüntü duydum.

İki günlük seminer boyunca ve daha sonraki günlerde bu konuyu düşündüm. Engellilerle ilgili kurumlarımızın bile bizi yok saydığı bir ortamda ne kadar işe yarar bilmiyorum ama körlerin basılı belgeler üzerinde daha rahat ve daha az yardımla çalışabilmeleri için bir şeyler yapılmalı. Anket, form, test gibi basılı belgeleri görme engellilerin yardımsız doldurabilmeleri için bir çözüm bulunamaz mı?

Ne gerek var?

“Tüm bunlara gerek yok!” diyebilirsiniz. “Altı üstü birkaç soru yanıtlanacak veya bir iki işaretleme yapılacak. Körün yanına bir görevli vererek bu işi kolayca halledebiliriz.”

Ancak ne yazık ki, yardımcı eleman yöntemi doldurulacak formun özelliğine göre çeşitli sakıncalar yaratabiliyor. Bazen yardımcı eleman, doldurulacak formun içeriği ve dili konusunda sorunlu olabiliyor ve formdaki soru, açıklama veya yanıt seçeneklerini yanlış okuyabiliyor. Bazen formda bulunan bir şema veya şekil sözel olarak doğru tanımlanamıyor… Özellikle sınavlarda bu durumlarla sık sık karşılaşılıyor.

Bazen, doldurulacak form içeriğinin ve işaretlenecek yanıtların gizliliği ön planda olabiliyor. Öyle bir form ile karşı karşıya olabilirsiniz ki, vereceğiniz yanıtların en yakınınız tarafından bile bilinmemesini isteyebilirsiniz. Bu durum için en bilinen örnek seçimler olmakla birlikte, başka formlarda da bu sorunla karşı karşıya kalabilirsiniz.

Yardımcı eleman yönteminin başka sakıncalarını da saymak olası. Örneğin; yanlış form doldurma, kodlama hataları. Ancak, bu kadarı yeterli sanırım. Bu nedenlerle bu işe bir başka çözüm bulmak gerekiyor.

Bu soruya yanıt ararken, Selen Özel Bilgi Yarışması’nda kullanılan yanıt kâğıdı şablonları aklıma geldi. Selen Özel Bilgi Yarışması, her yıl mayıs ayında Engelsiz Erişim Derneği tarafından düzenleniyor. Körler için ve tümüyle körler tarafından hazırlanıp sunulan bir bilgi yarışması. Bu yarışmada, körler tarafından hazırlanan sorular, kör sunucular tarafından okunuyor. Yarışmacı gruplar, yanıtlarını mürekkep baskı yanıt kâğıtları üzerinde tümüyle yardımsız olarak işaretleyebiliyorlar. Bunun için, yanıt kâğıtlarının üzerine yerleştirildiğinde, işaretlenecek alanları gösteren kabartmalı şablonlar kullanılıyor.

Bu yöntem yaygınlaştırılamaz mı?

Biraz düşünelim. Elimizde bir anket formu var. Formun sol tarafında sorular, sağ tarafında da yanıt seçenekleri var. Bu kâğıdın ölçütlerine göre bir yanıtlama şablonu hazırlansa, şablonu kâğıdın üzerine yerleştirdiğimizde, her bir yanıt için işaretleme yapılacak alanları gösterse…

Aslında hiç de zor değil. Düşündükçe daha da kolay gibi geliyor. Tek yapılması gereken, bu tür formlar hazırlayan kuruluşların, her bir form örneği için bir de şablon hazırlamalarını sağlamak. Bunun için, bu konuda çalışan bir firmanın kurulması ve ilgili kurumlara kendini tanıtması gerekecek. Örneğin bir anket kuruluşu, anketlerine körleri de dâhil etmek istiyorsa, söz konusu firmaya bir anket örneği göndererek şablon sipariş edecek. Ankete katılan körlere, anket kâğıdı ile birlikte bir şablon, bir de anketteki soruların Braille çıktısı verilecek. Braille çıktıdan soruları okuyan kör, yanıtlamak istediği soruyu şablon yardımıyla anket kâğıdında bulup, yanıtını işaretleyebilecek. Aynı biçimde, bir sınava girecek köre, sınav sorularının Braille çıktısı ile birlikte, yanıt şablonu da verilecek. Braille soru kitapçığından soruyu okuduktan sonra, yanıt kâğıdında o sorunun yerini şablon yardımıyla bulup, doğru seçeneği işaretleyebilecek. Tüm bunların gereksiz zaman harcanmadan yapılabilmesi için, çeşitli eğitim araçları yardımıyla körler önceden yönteme alıştırılabilirse, bu çözüm çok kullanışlı olabilir.

Başka nerelerde kullanılabilir?

Şablon yöntemini seçimlerde de kullanabiliriz. Oy pusulaları hazırlanırken, her bir aday veya seçenek için mühür basılacak yerleri ayrı ayrı kabartmalı olarak gösteren bir şablon hazırlanıp, her bir seçim sandığına bir veya iki adet dağıtılabilir. Sandığa bir kör geldiğinde, bu şablon ile birlikte oy verme kabinine yönlendirilip, orada yalnız başına oyunu kullanması sağlanabilir. Yine bunun için de, eğitim amaçlı hazırlanmış, gerçeği ile birebir aynı ölçütlerde örnek bir oy pusulası ve şablonu, körlerin önceden pratik yaparak bu yönteme alışmalarını sağlayabilir. Bu eğitim çalışması, kör örgütleri; politik parti merkezleri ve yüksek seçim kurulu tarafından düzenlenebilir. Bu yöntem, şu anda tartışılan diğer erişilebilir oy kullanma yöntemlerinden çok daha ucuz ve kolay.

Sorunsuz mu?

Elbette sorunsuz değil. Örneğin, çoktan seçmeli olmayan, yazı yazmayı da gerektiren girişlerle karşılaşıldığında nasıl bir çözüm uygulanacağını düşünmek gerekiyor. Gerçi burada sınav kâğıtlarına isim yazarken kullanılan harf kodlama sistemi üzerinden bir çözüm üretilebilir ama bunu biraz düşünmek ve nasıl yaygın ve kullanışlı hale getirileceği üzerinde çalışmak gerekiyor. Bu sorun da çözülürse, bankalarda ve sözleşme imzalamamız gereken başka kurumlarda da bu yöntem kullanılabilir. Yine de, bence bu konuda en kestirme çözüm şablon yönteminin yaygınlaştırılmasından geçiyor.

En kısa zamanda, tüm formları engelsiz ve yardımsız doldurabildiğimiz günlere kavuşmak dileğiyle hoşça kalın derken, görüş ve önerilerinizi beklediğimi anımsatmak istiyorum. Martta görüşmek üzere.