Toplam Okunma 0
Yaz bitiyor belki ama tatil denilince akla bakış açınıza göre çoğunlukla deniz, kum, güneş, dolayısıyla plaj; bundan başka müzeler, tarihi yerler, mili parklar, kayak merkezleri vs gelir. Bunlardan en az birine özlem duymayan, içine bir heyecan düşürmeyen, dudağında bir tebessüm yaydırmayan pek kimse yoktur herhalde. Kimileri kabullenmekte güçlük çekse de biz engelliler de birer insan olduğumuza göre aynı şeyleri hissediyoruz. İşte bu hissettiklerini dayatmadan, bir takım gerçekleri kabullenmeyen toplumun diğer fertlerinin gözüne sokmak isteyen bir grup engelli ve engelli yakınının kurduğu bir dernek olan Herkes İçin Turizm Derneği bu alanda çalışan bir örgüt.
Kısaca söz etmek gerekirse; Dernek, toplumsal yaşamın tam ortasında yer alan biz engellilerin, pek çok alanda olduğu gibi turizm alanında da etkin bir şekilde, hem üretim hem de tüketim faaliyetlerinin içinde yer almamız gerekliliğinden hareket etmektedir. Bu bağlamda Herkes İçin Turizm Derneği'nin bir amacı da bu alandaki engelli farkındalığının doğru oluşturulmasını sağlamaktır. Daha önce “Yürüyelim Arkadaşlar” adlı yazımda bu dernek ve faaliyetlerinden söz etmiştim. Bu yazıda tekrar bahsetmemin nedeni, web sitesinde yapılan yenilikler dikkatimi çekti ve sizler de bilin istedim.
Asıl konuya geçmeden önce vurgulamak isterim ki; Bu yazıyı hazırlamak için, EGED'in Aylık Değerlendirme Toplantıları kapsamında yaptığı 16. değerlendirme toplantısı kaydını dinlemekle işe başladım. Ardından dergimiz yazarlarından Sayın Engin Yılmaz’ın 5. Sayımızda yer alan, Adem Vural ile birlikte 7. Kemal Özceyhan Semineri kapsamında hazırlanan ve bu seminer verilerinin kaleme alınması sonucu oluşan, turizmde erişilebilirliğe rehber olabilecek nitelikteki yazısını bir kez daha okumadan geçemedim. Eşeledikçe yeni veriler çıktı karşıma. Nitekim bu yazıda verilen iki ayrı linki de inceledim. Sizlere de okumanızı tavsiye ediyorum. Yazı sonunda her birinin linklerini tek tek bulacaksınız.
Gelelim konumuza, Herkes İçin Turizm Derneği web sitesinde son zamanlarda yapılan güncellemelerle, mavi ve kırmızı bayraklı işletmeler ve Akdeniz ve Ege başta olmak üzere pek çok yöredeki engelli erişilebilirliği kısmen gözetilen işletmeler listesi eklenmiş. Daha önceleri sık sık duyduğum mavi bayrağın yanı sıra kırmızı bayrağın ne olduğunu ve kıstaslarını da merak ettim. Site bu konuda da açıklamalara yer vermiş. Ben yine de hem oradan hem de genel anlamda bulabildiklerimden özetleyerek sizlere kısa bir bilgilendirme yapmak istiyorum.
Plajlar ve Marinalar için Mavi Bayrak Programı, ilk olarak 1985 yılında Fransa'da uygulanmaya başlamış. 1987 yılı Avrupa Birliği'nde “Çevre Yılı” olarak ilan edilince Avrupa Birliği'nde güvenli yüzme alanlarının teşvik edilmesi amacıyla, kısa adı (FEE) olan (Foundation for Environmental Education-Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı’na kampanyayı yürütmesi için devredilmiş. Dolayısıyla Program, uluslararası boyuta taşınmış. Söz konusu örgüt kar amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşu.
İlk başlarda örgüte sadece Avrupa Birliği ülkeleri üye iken 1992 yılından bu yana Birlik dışındaki ülkeler de FEE'ye üye kabul edilmeye başlanmış. 2001 yılında Güney Afrika'nın katılımından sonra, örgüt giderek küresel bir boyut kazanmış. Bu noktadan hareketle Türkiye'de de 1993 yılında Turizm Bakanlığı önderliğinde Program'ın ülkemizde de uygulanması amacıyla, Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) kurulmuş.
Mavi Bayrak Programı kılavuzunda yapılan tanımlamaya göre program, tatlı su ve deniz alanlarında sürdürülebilir kalkınmayı desteklemektedir. Program; yüzme suyu kalitesi, çevre yönetimi, çevre eğitimi ve can güvenliği konularında yüksek standartlara ulaşmak için yerel yönetimler ve plaj işletmelerini zorlamaktadır: Yıllar geçtikçe Mavi Bayrak, yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde turizm ve çevre sektörlerini bir araya getiren çok saygın ve tanınmış bir eko etiket haline gelmiştir.
Mavi Bayrak plaj kriterleri, zorunlu (z) ve tavsiye niteliğindeki kılavuz (k) ilkeler olmak üzere iki gurupta sınıflandırılmıştır. Plaj kriterlerinin büyük bir kısmı zorunludur ve bu zorunlu ilkeler yerine getirilmeden plaj Mavi Bayrak alamamaktadır. Tavsiye niteliğindeki kriterler zorunlu olmamakla birlikte tavsiye edilen bir durumdur.
Kılavuzda belirtilen diğer bir nokta ise bu belirtilen kriterlerin minimum kriterler olduğu, ulusal düzeyde istenirse daha sıkı şartların belirlenebileceğidir.
Gelelim işin engellilerle ilgili kısmına: Herkes İçin Turizm Derneği WEB sitesinde Mavi Bayraklı Plaj ve marinalarda uyulması gereken engellilerle ilgili kriterleri kısaca özetlemişler. Ben de kılavuzdan özellikle bu bölümü dikkatle okudum. Madde 33'de bu konuyu ele almış ve gayet ayrıntılı olarak yapılması gerekenleri açıklamışlar.
Kriter zorunlu bir koşul olarak belirlenmiş ve beldede en az bir mavi bayraklı plajda engelli tuvaleti ve rampasını şart koşmuş. Ancak bu zorunluluk tek bir plaj için öngörülüyor. Aynı beldedeki diğer plajlara ise engelli düzenlemeleri konusunda tavsiyede bulunmakla yetiniyor. Bu düzenlemeler maddede, engelli tuvaletleri, plaja giriş çıkış olanaklarının sağlanması ve farklı engel gruplarına göre rampalar, engelli otoparkları şeklinde sayılmış. Madde hazırlanırken çoğunlukla ortopedik engelliler ve özellikle tekerlekli sandalye kullanıcıları düşünülmüş anlayacağınız gibi. Diğer engel gruplarından sadece maddenin bir cümlesinde şu şekilde söz edilmiş: "Tesislerin tekerlekli sandalye kullananlar ve diğer engellilere hitap edebilecek şekilde düzenlenmesi ve “ISO Standart Erişim Kodu”na uygun olması gerekmektedir."
Marinalarda ise tuvalet bile anladığım kadarıyla zorunlu kriter olarak belirlenmemiş. Buralarda ulusal ve uluslararası yönetmeliklere uygun düzenlemelerin yapılması vakıfça tavsiye edilmekle yetinilmiş. Yani plajda hacet görebilmeniz mümkün ama marinada değil.
Klavuzu okurken Herkes İçin Turizm Derneği'nin sitesinde yer vermediği bir nokta dikkatimi çekti. Bu arada kriterleri özet olarak şöyle bir okudum ama kılavuz çok uzundu açıkçası tek tek okumadım. Bununla birlikte engelli kelimesinin geçtiği yerleri taradım. Önüme çıkan ilk sonuç şuydu: Zorunlu bir kriter olan 5. maddede; "Plajda bulunan donanımı ve olanakları gösteren bir harita Mavi Bayrak Panosunda sergilenmelidir," diyor. Maddenin açıklamasında ise plaj alanının sınırları ile temel hizmet tesislerinin yerlerinin gösterilmesi gerekliliği; haritanın nasıl ve ne standartlarda olması gerektiği ayrıntılı belirtilmiş. Bununla birlikte haritanın dijital bir formatının vakfa e-posta ile gönderilmesi istenmiş.
Tüm bunlardan başka anılan maddede, şimdi buradasınız noktası, Cankurtaranların ve malzemelerin bulunduğu noktalar, tuvaletler ve engelli tuvaletleri dahil ibarelerini de içerecek şekilde her biri birbirinden önemli 31 madde de haritada gösterilecek hizmetleri tek tek sıralayan bir de liste var. Peki, bu harita erişilebilir olacak mı? Kılavuzda böyle bir zorunluluk yok anladığım kadarıyla. Dijital bir kopyası var ama engelli erişimine uyumlaştırılması gözetiliyor mu? Veyahut fiziksel engelli bir kişi tuvaletin yerini öğrenebilmek için haritanın bulunduğu panoya sandalyesiyle yanaşabiliyor mu?
Dikkatimi çeken bir diğer düzenleme zorunlu bir şart olan kriter 23'deki Köpekler ve diğer evcil hayvanların plaja girişlerinin katı bir şekilde kontrol edilmesine yönelik madde oldu. Köpekler ve evcil hayvanlar için serbestçe girebilecekleri belirli alanlardan ve hatta kesinlikle giremeyecekleri bölgelerden söz edilmiş ancak görme engellilerin kullandıkları rehber köpekler bunlardan ayrı tutulmuş. Okuyunca şaşkın bir mutluluk duydum ve sonra bu düzenlemelerin uluslararası standartlar olduğunu anımsadım. Nasıl? Güzel değil mi?
Engelli sözcüğünün geçtiği bir diğer madde ise, zorunlu olarak belirtilmiş kriter 31: Plajlarda kullanıcıların güvenliği için gereken önlemlerin alınmasını içeriyor. Bu maddede plaja girişlerin halka açık olması ve tercihan ücretsiz ya da en azından makul bir ücret karşılığı olması gerektiği belirtilmiş. Ayrıca plaja girişin emniyetli olması ve fiziksel olarak riskli plajlarda önlemlerin alınması gerekliliğini düzenliyor. Bu maddede engelliler, sadece araç park yerlerinin ayrılması ve bunların açık bir biçimde gösterilmesi şeklinde yer alıyor. Mavi Bayrak Kriterlerinin detaylarını merak ederseniz bakınız:
Herkes İçin Turizm Derneği'nin web sitesinde gezerken bir de Kırmızı bayrak uygulaması diye bir şey dikkatimi çekti. Arama motorunda yaptığım araştırmalarda bu bayrak ile ilgili çoğunlukla Formula yarışlarıyla ilgili verilerle karşılaşsam da sonuçta doğruyu buldum.
İzmir Büyük Şehir Belediyesi, Kasım 2013'de "Engelsiz İzmir" temalı uluslararası standartlarda bir kongre düzenlemiş ve bu kongrenin önemli bir getirisi olarak Kırmızı Bayrak uygulaması Türkiye'de ilk kez başlatılmış.
Bu uygulama ile engellilerin erişimine uygun hale getirilen, kamuya açık alanlarda faaliyet gösteren özel veya kamuya ait açık ve kapalı alanlar ile ulaşım araçlarına Kırmızı Bayrak verilmekte. Bu çalışma ile engellilerin erişimine uygun mekânların arttırılması hedeflenmekte.
Kırmızı Bayrak'ın hangi koşullarda verileceği, başvuruların nasıl olacağı, kontrol ve değerlendirme çalışmalarının nasıl yapılacağı ile ilgili düzenlemelerin yapılabilmesi için Engelsiz İzmir Kırmızı Bayrak Komisyonu oluşturulmuş, bu kapsamda bu komisyonun kuruluşu ve çalışma esaslarına dair yönetmelik de İzmir Büyük Şehir Belediyesi Belediye Meclis'ince kabul edilmiş ve yürürlüğe girmiş.
Kırmızı Bayrak anladığım kadarıyla bir, iki ya da üç yıldız içeren bir şekilde tasarlanmış. Bu yıldızlar ise başvuran mekânın erişilebilirlik koşullarını sağlamasına göre veriliyor. Buna göre:
1 yıldız, erişilebilirlik hususunda teknik sartname’de belirtilen kriterlerin en az %. 60’ını sağlamış; 2 yıldız, en az %. 75’ini; 3 yıldız ise en az % 90’ını sağlamış olan kamuya açık faaliyet gösteren açık veya kapalı mekânlara ve ulaşım araçlarına verilen “Kırmızı Bayrak”ı temsil ediyor.
Ayrıntılı bilgi için tıklayınız:
Kırmızı Bayraklı işletmelere örnek verecek olursam; İzmir Metro A.Ş. ki kendisi üç yıldız almayı başarmış; Torbalı Belediyesi-Suyun Başı Mesire Alanı 2 Yıldızlı; benim de ikamet ettiğim Aliağa ilçesinin devlet hastanesi ise gene iki yıldızlı bir kuruluş.
Ben bu yazıyı yazmaya başladığımda Derneğin web sitesinde ayrıntılı bir biçimde yer alan Mavi Bayraklı Plajlar, Kırmızı Bayraklı İşletmeler, Engelli Odası bulunan işletmeler ve engellilere yönelik turizmle ilgili yasal düzenlemelerden söz edecektim. Ancak mavi ve kırmızı bayrağın ne olduğu ve nasıl olduğuna dalınca yazı hayli uzadı. Herkes İçin Turizm Derneği'nin bu konulara ilişkin bağlantılarını incelemenizi sizlere şiddetle tavsiye ediyorum.
Sözün özü, Dernek kurucusu ve başkanı Ali Aydoğmuş'un her fırsatta belirttiği gibi, "biz göz önünde oldukça bizi görmezden gelemezler". Bence de ne yetkililer ne de başkaları, yani bizi göz ardı edenler, her şekilde ortalıklarda olduğumuz zaman yapılacak iş ve işlemlerde bizleri de dikkate almak zorunda kalacaklar. Diğer bir deyişle, gözden ırak olmayalım ki gönülden de ırak olmayalım.
Yukarıda sizlere vereceğimi söylediğim bağlantılar incelemek isterseniz şöyle:
Turizmde erişilebilirlik - EEEH Dergi Sayı 5:
Bir Görme Engelli Olarak Otel, Tatil Köyü Ve benzeri yerlerdeki deneyimlerim: Engin Yılmaz:
EGET'in Erişilebilir tatil deneyimleri konulu 16. aylık değerlendirme toplantısı kaydı için: