Toplam Okunma 0
Selamlar dostlar. Her yılın Mart ayı, körlerin en büyük ve kapsamlı bilişim ve teknoloji fuarına şahitlik eder. Bu fuar California State University ev sahipliğinde gerçekleştiği için CSUN adını almıştır. CSUN hem körler alanında çalışan firmaların en son ürünlerini sergiledikleri çok geniş bir stant alanı sunar, hem de gerçekleştirilen erişilebilirlik seminerleriyle, o yılın destekleyici teknoloji gündemine ışık tutar. Bu yıl da bundan sonra kısaca CSUN Fuarı diyeceğimiz etkinlikler 1-3 Mart tarihleri arasında gerçekleştirildi. Maalesef oralara gidip bu fuarı yerinde izlemek henüz kısmet olmadı, ama fuarda olup bitenleri Blind bargains.com ve CoollBlindTech tarafından aktarılan Poadcastlardan izleme olanağımız oldu. Bu yazıda da oradaki en sıcak gelişme ve haberleri sizler için derlemeye çalıştım.
Bana kalırsa en sıcak, en heyecan verici gelişmeler yine Braille cephesindeydi. Özellikle de American Printing House önderliğinde yürütülen Orbit araştırmaları grubunun iki ürünü ilerisi için çok dikkat çekiyordu. Bunlardan ilki, geçen yıl da üzerinde bolca durduğumuz Orbit Braille 20. Orbit 20’nin amacı herkese ucuz Braille ekran edinebilme olanağı sunmak. Hatırlarsanız, Elif de NFB izlenimlerini anlattığı yazısında cihazı tanıtmıştı. 20 Braille hücresinden oluşan, bilgisayardan bağımsız da çalışabilen, üzerindeki Perkins tarzı klavyeyle Braille not alma şansına da sahip olduğumuz ve her şeyden önemlisi fiyatı 500 Dolar civarı olacak bir ürün. Tabi cihaz bilgisayara bağlanıp yalnızca Braille ekran olarak da kullanılabiliyor. Aynı zamanda hafıza kartına dosyalar atılabiliyor. Esasında 2016 sonunda cihazın satışa sunulması bekleniyordu, ama gecikmeler, zorluklar derken, bugün için telaffuz edilen tarih Mart sonu. Daha önce de yazdığım gibi, Braille teknolojisindeki bu ucuzlamayı çok çok önemsiyorum. Çünkü bu sayede isteyen her kör bir biçimde istediği her şeyi kabartma ekranlardan okuma şansına sahip olacak ve Braille için gerçek diriliş bu demek.
Orbit 20 ile ilgili çok yazdık, konuştuk, ama beni çok daha fazla heyecanlandıran diğer bir Orbit araştırma ürünü de ilk kez CSUN fuarında görücüye çıkıyordu: Orbit Graphiti. Graphiti, tek satırlı bir Braille ekran değil, çok satırlı bir Braille tablet. Şu an gösterdikleri versiyonda 20 satır ve 20 sütun bulunuyor. Yani her satırda 20 Braille hücresi. Ancak asıl sürümde 40 satır ve her satırda 60 Braille hücresi konulması planlanıyor. APH ve Orbit Research yetkililerinin deyişiyle Graphiti tam olarak etkileşimli bir grafik tableti. İki boyutlu her resim bu ekranda yükseklik bilgisiyle de gösterilebiliyor. Çok ilginç bir özelik var cihazda. Her Pin dört farklı yükseklikte bulunabiliyor. Bu da resimlerin ve grafiklerin farklı renklerini anlamamızı, farklı yükseltileri saptayabilmemizi sağlıyor. Örneğin bir haritadaki dağları, göl, vadi ve denizleri bu farklı nokta yükseklikleri sayesinde rahatlıkla ayırt edebiliyormuşuz.
Bence cihazın çok daha heyecanlanacağınız bir özelliği de mevcut: çizim yapabilmek. Tablet üzerinde parmağımızla istediğimiz şeyi çizip, çizdiğimiz şekli dilediğimiz gibi değiştirip bilgisayar ortamına aktarabiliyoruz. Yani böyle bir cihazla, bir körün rahatlıkla geometri, matematik ve mühendislik tarzı işleri yapması mümkün olacak. Elbette Graphiti de bilgisayara ve HDMI girişi sayesinde televizyon ve videolara bağlanabiliyor, buradaki resimleri gösterebiliyor ve hafıza kartı sayesinde dosya transferi yapılabiliyor. Üzerindeki Perkins stili klavyesi ve joystick sayesinde, bir resmin herhangi bir noktasına zoom yapılarak büyütülebiliyor ve daha rahat bir şekilde objelerin anlaşılması mümkün oluyor.
Graphiti 2017 sonu veya 2018 içerisinde satışa sunulacakmış. Ama Orbit 20 bile planlanan zamanda çıkamadığı için ne zaman ürünü göreceğimiz noktasında kesin bir tahminde bulunmak doğru olmaz zannımca. Fiyatının da yine karşılanabilir olması bekleniyor, kesin bir satış ücreti belli olmamakla beraber. Biliyorsunuz EEEH dergi çıktığından beri bu alandaki gelişmeleri yazıyorum. Umarım günün birinde Graphiti veya benzeri bir şeye canlı canlı dokunma fırsatını da bulup sizlere aktarabilirim.
Esasında CSUN fuarında demolarına rastlayamadığım, ancak Avrupa’da önemli bir yer tutan iki ciddi Braille tablet girişimi daha var. Bunlardan ilki Blitab. Yani Blind Tabletin kısaltılmış hali. Bu çalışmayı aslında 2015 başlarında Pınar haber vermişti bize. O yıllarda ürün geliştirmek için bir kampanya yürütüyorlardı. Temel çıkış noktaları basitti. Braille ekran teknolojisi neredeyse 30 yıldır aynı. Pahalı ve hantal. Bu grup ise çok daha ucuza bir Braille tablet yapabileceklerini iddia ediyorlardı. Anlaşılan başarmışlar. Blitab adını verdikleri sistem tam bir tablet aslında. Hem tam sayfa, yani çok satırlı bir Refreshable kullanılmış, hem de dokunmatik olarak Android üzerinde çalışan bir sistem. Yani hem farklı formatlardaki metinler tam sayfa Braille tablet üzerinde okunabiliyor, hem de TTS tarzı teknolojilerle ürün destekleniyor. CSUN da olmasa da cihaz birçok fuarda gösterilmiş ve büyük beğeni almış. Bu tabletin de 2017 yılı içerisinde çıkacağına ilişkin söylentiler olmakla birlikte kesinleşmeden kulak asmayın derim. Bu tür ürünlerin son kullanıcıya ulaşımı zaman alıyor anladığım kadarıyla. Blitab ile daha detaylı bilgiye www.blitab.com adresinden ulaşabilirsiniz.
Bahsetmek istediğim ikinci Braille projesinden ise beni Ömer Yeşiltaş haberdar etti. Felsefesi Blitaba çok benzeyen bu tabletin adı ise Canute. Britanya topraklarında yeşeren bu proje tam bir sosyal model hikâyesi bence ve çok değerli. Britanya’da bir grup kör “yeter artık, biz olmadan bizim için asla” diyor ve Brailleist adında bir oluşum ortaya çıkarıyorlar. Amaçları çok basit: Braille okuryazarlığı gitgide azalıyor, mevcut teknoloji gelişmiyor, hantal kalıyor ve aşırı pahalı. Biz de Braille kullanan aktivist körler olarak bu duruma sessiz kalamayız. İşte bu grup Bristol Braille Technology adında kar amacı gütmeyen bir kuruluşta kimlerle buluşuyor biliyor musunuz? Bristol Hackspace. Yani Türkçesiyle Bristol Hack Alanı. Bu grup kendini Crack yapanlardan kalın bir çizgiyle ayırıyor ve Hack yapmak bir şeyleri inşa etmektir, kırmak değil diyorlar. Amaçları ise teknolojiyi herkesin kullanımına açık hale getirmek. İşte Braille aktivistleri ve Bristol Hackspace gönüllüleri müthiş bir çalışma yaparak bir Braille hücrenin maliyetini 2 pounda kadar düşürmeyi başarıyorlar. Bununla da yetinmeyip, Canute adını verdikleri 40 hücreli ve dokuz satırdan oluşan ilk çok satırlı Braille ekran prototipini üretmeyi başarıyorlar. Yani bu 360 Braille hücresinden oluşan 9 satırlı bir tablet. Ve üstelik fiyatının bir iPad Pro veya bir Braille daktiloyu geçmeyeceğine söz veriyorlar. Mevcut teknolojilerden 20 kat daha ucuz yani. Ve diyorlar ki, bu cihazın parçaları da çok rahat bulunur olacak. Bir bisiklet tamir ettirmek kadar kolay olacak her şey. Ben okudukça hem heyecanlandım, hem de şapka çıkardım projelerine doğrusu. Umarım kağnı kamyonu yener ve böyle açık kaynak kodlu çalışmalar başarıya ulaşır. Projeyle ilgili daha detaylı bilgiye http://www.bristolbraille.co.uk/
adresinden ulaşabilirsiniz.
Biraz önce dedim ya, Canute projesinden beni Ömer haberdar etti. Blitab sürecini de uzun süredir izlemiyordum, geçen Ankara’da gördüğüm Emre Taşgın tekrar anımsattı projeyi bana. İşin garip tarafı da bu ya, her iki proje ya CSUN içinde hiç yer almadı veya bunlarla ilgili tek bir Podcast ya da yazı göremedim. Açıkçası burnuma çok pis kokular gelmiyor değil. Podcastları dinlediğim Blind Bargains sitesinin ana sayfasına şöyle bir göz atıyorum. Karşıma ilk çıkanlar Baum, Hims, HandyTeck, NeoeAccess ve Freedomscientific tarafından çıkarılan Braille ekran tanıtımlarıyla dolu. Zaten podcastların birçoğu da bu ürünleri tanıtıyor. Söz konusu firmaların ürettiği Braille ekranların en ucuzu 2500 Dolardan başlıyor. Bir başka taraf, podcast hazırlayanlar buralardan sponsorluk alıyorlar. Bir zahmet Orbit projesinden bahsediyorlar ama böylesine büyük ve pahalı ürünler karşısında çok çok cılız kalıyor anlattıkları. Bir başka mide bulandırıcı şey daha var. Podcastlar sonrası kendi aralarında bir durum değerlendirmesi canlı yayını yapıyorlar. Onların en çok dikkatlerini çeken ürünler hangileri olmuş dersiniz? Bahsettiğim bu pahalı Braille ekranlar. Tabi aktivizm, herkes için teknoloji gibi kavramlara karınları tok olabilir bazılarının. Ama mutlulukla görüyorum ki, bunları göz önünde bulunduranlar da var.
Aynı şeyi Be My Eyes projesinde de gördüm. Onlarla ilgili küçük bir podcast dinleyebildin ancak. Fakat geçen ay Elif’in de burada çok güzel anlattığı İra ilk sıralarda anlatılıyordu. İra projesine aylık ödememiz gerekli miktar 90 Dolar civarındaymış, biliyor muydunuz? Ve oradaki röportaj veren kadın çok garip şeyler anlatıyordu. Bu sayede görenler körlere kitap okuyacakmış, karşıdan karşıya geçmelerine yardım edecekmiş vs.
Buna karşın tamamen ücretsiz olan Be My Eyes projesinde şu ana dek 34 bin kör 475 bin görenden destek almış. Program 150 ülkede kullanılıyormuş. Çok ilginç destek alanlar oluyormuş Be My Eyes ile. Hamilelik testini gösterenler, çocuğunun ödevi için yardım isteyenler ve daha neler neler. Önemli de birkaç haber vereyim. Yakında uygulama güncelleme alacak ve Android sürümü de nihayet geliyor. Ayrıca artık yardım kategorileri belirleme, bekleme süresinin azaltılması gibi yenilikler de güncellenmiş sürümde karşımıza çıkacakmış. Hakikaten Be My Eyes bence tüm sorunlarına karşın son iki yılın en başarılı projelerinden biri. Her ne kadar bunu paraya dönüştürmeye çalışan uygulama girişimleri olsa da, hiçbiri Be My Eyes etkisi yaratamayacak bana kalırsa.
Aman Braille cephesindeki önemli bir gelişmeyi anlatmadan bitirmeyeyim. Geçen yıldan beri beklenen Dot Braille Smart Watch nihayet satışa hazır. Bu Braille saat 4 Braille hücresi barındırıyor. Bu hücrelerle o anki saati, dakikayı ve isterseniz saniyeleri görebiliyor, telefonunuzdaki mesajlar ve diğer bildirimleri okuyabiliyor, sayaç ve kronometre kullanabiliyorsunuz. Ve müthiş özelliklerden birisi, diğer akıllı saatlerle karşılaştırıldığında şarjının 2 hafta gibi uzun süre gitmesi. Fiyatının 290 Dolar olması beklenen bu ürünü bakalım 2017 yılı içerisinde koluma takabilecek miyim? Türkiye’ye nasıl gelecek, göreceğiz. Dot Watch hakkında daha detaylı bilgi için:
adresine bakabilirsiniz. Siteden aldığım bilgilere göre İngilizce konuşan ülkelerde ürünün çıkış tarihi Nisan olarak görünüyor. Bu yıl içerisinde Fransa, Sudi Arabistan, Portekiz, Danimarka gibi ülkelere de ürün gönderimi görünüyor, ama aralarında Türkiye yok henüz. Sanırım uygun bir distribütör bulamadılar. İlgilenenlerin dikkatine.
Sizlere bahsetmek istediğim son haberim ise Ambutech firmasından. Duyduk ki, Ambutech kış lastiği misali, karda ve yumuşak zeminlerde his gücünü arttıran yeni baston uçları üretmiş. Bu uçlar bastona takılıp sonrasında çıkarılabiliyormuş. Tam olarak ne işe yaradığını öğrendiğimde daha detaylı bir şeyler yazmak isterim bastonlar üzerine.
Nihayetinde, iyisiyle kötüsüyle bir CSUN geride kalmış bulunuyor dostlar. Bence fuara yine Braille tabletler damgasını vurmuş görünüyor, ama halen beklenen ürünler tam olarak çıkmadığı için firmaların son kalan ürünleriyle yetinmek durumunda kalıyoruz. Bizler beklemeye ve takibe devam ediyoruz. Bundan sonraki ilk teknoloji yazımda bizzat deneyimlediğim bir ürünü anlatmak dileğiyle.