Toplam Okunma 0
Merhaba değerli dostlar,
Bu ayki yazımda sizlere erişilebilir belgeler hazırlamak için kısa ipuçları vermek istiyorum. Bu ipuçlarını özelikle görme engelli öğrencileri, çalışma arkadaşları veya ofis programlarıyla çalışan tanıdıkları için çeşitli belgeler hazırlayan herkese yönelik olarak yazacağım.
İçinde resimler olan bir PowerPoint sunusu hazırladınız, bir görme engelliye resimlerde neler olduğunu nasıl anlatırdınız?
Aynı biçimde, hazırladığınız MS Word belgesine anlatımınızı güçlendirmek için koyduğunuz resimleri nasıl betimlersiniz?
Peki iletişim bilgilerinin doldurulmasını istediğiniz bir Excel tablosunda kişilerin satır ve sütun başlıklarını kolayca görebilmeleri için ne yapmalı?
İşte bunun gibi soruların aslında çok kolay yanıtları var. Aşağıdaki ipuçlarına bundan sonra hazırlayacağınız belgelerde dikkat ettiğinizde, belgenizi bir görme engelli için de erişilebilir hale getirmiş olacaksınız.
Gelin Power Pointle başlayalım işe. Bir seminer, çalıştay veya kendi öğrencilerimiz için sıkça kullandığımız bir araç Powerpoint. Resimler de sunumların olmazsa olmazı neredeyse. Bir Power Point dosyasını görme engelli biriyle paylaştığınızda bu resimlerin bir anlam ifade etmesi için ne yapmalı sizce? İşte resimleri görme engelli için erişilebilir biçimde betimleme adımları.
- İçinde resim olan Power Point slaydı üzerine geliyoruz.
- Resim yer tutucusunu seçip üzerinde sağ tıklıyoruz. Görme Engelli biri yer tutucusu üzerine tab tuşuyla gelebilir ve sağ tıklamak için uygulama tuşunu kullanabilir.
- Çıkan menüden resim biçimlendir öğesine tıklıyoruz.
- Gelen listeden Diğer metin öğesini seçiyoruz.
- Burada başlık ve açıklama diye iki yazma alanı göreceğiz. Açıklama alanına resimle ilgili betimlememizi yazıyoruz. Örneğin Ormanlık bir alanın resmini koyduysak “Çam ağaçlarıyla kaplı bir ormanlık alan, Ağaç dallarında kuşları görüyoruz” tarzı bir betimleme yazabiliriz.
İşte bu kadar. Daha sonra bir görme engelli sunuyu açıp F5 ile slayt gösterisine geçtiğinde, içinde resim olan slayda geldiğinde, ekran okuyucusu sizin yazdığınız betimlemeyi okuyacak ve gösterecek. Görsel olarak bu betimleme görünmeyecek telaş etmeyin. Ekran okuyucular buradaki kodlara hâkimdir ve doğrudan betimlemeleri okuyabilir. Ama bunu yaparken de resim ve yazının estetiğinden herhangi bir ödün vermemiş olursunuz. Burada hazır yeri gelmişken, şunu çok açık yazayım, erişilebilir bir belge veya web sayfası hazırlamak içinde hiç resim olmayan düz bir sayfa hazırlamak, içine hiç flaş koymamak anlamına gelmez. Bu, tamamen uydurma bir bilgidir. Hele hele erişilebilirlik ve estetik birbirinin karşıtı kavramlardır demek külliyen yalandır sakın inanmayın.
Bir Word belgesi hazırlarken de, içine dilediğiniz resimleri koyabilir, bu resimleri de yukarıdakine benzer betimleyebilirsiniz. İşte atmanız gereken adımlar:
- Önce, belgeye eklediğimiz resmi veya şekli seçili hale getiriyoruz. Eğer görme engelliysek, Bunun için Ekran okuyucunun Grafik deyip rakamlar söylediği resmin üzerine geliyoruz ve iki kez F8 tuşuna basıyoruz. Veya Ctrl+Shift+O yaparak belge içindeki resimleri listeliyoruz. Burada dilediğimiz resim üzerinde enter yaptığımızda, o resim seçilmiş olacak.
- Resim üzerinde yine sağ tıklıyoruz veya uygulama tuşuna basıyoruz.
- Çıkan Menüden Resim Biçimlendir Öğesine tıklıyoruz.
- Gelen Listeden Diğer Metin öğesini seçiyoruz.
- Açıklama yazma alanına dilediğimiz betimlemeyi yazıyoruz.
Böylece tıpkı Power Point sunularında olduğu gibi görme engelli kişi belgeyi okurken, resim üzerine geldiğinde ekran okuyucu program ona yazdığınız betimlemeyi okuyacak.
Ne kadar kolay değil mi? Esasına bakarsanız, erişilebilirlik bence üşengeç olmamaktır. Yazılan her resim, verilen her bağlantı için aslında isim, rol ve etiket koymak mümkün. Ama insanlar “Ne gerek var” dedikleri için bu basit ayrıntılar göz ardı ediliyor ve sanki bir bilgiye erişememenin suçu körlükmüş gibi yansıtılıveriyor. Hâlbuki temel sorun “Ne gerek var” demek.
Gelelim Excel tablolarına. Geçenlerde Selen Özel bilgi yarışmasının puanlamasını hazırlamak amacıyla bir Excel tablosu oluşturdum. Tablonun ilk satırında sırasıyla grup adları yazıyor, her satırda da sorulara göre grup puan aldıysa bu puan yer alıyordu. Yani satırlar soruları, sütunlar da grupları temsil ediyordu. Böyle tablolarda örneğin sekizinci soru için grupların puanlarını girerken, hangi sütunun hangi gruba karşılık geldiğini tahmin etmek güçleşebiliyor. Hele bu seneki gibi oturum başına 8 grup düşüyorsa, hata yapma olasılığı yüksek. Görsel olarak sütunun en tepesine bakıp başlığı görmek mümkün, ama bir görmeyen de çaresiz değil. Eğer gerekli ayarlamaları daha Excel dosyasını yaparken oluşturursanız, ekran okuyucu programlar çalışma sayfasının hangi satırında olursanız olun, her sütun ve satırın başlığını okuyacaktır. Yapmanız gerekenler yine çok kolay.
- Önce başlık olarak kullanacağımız sütun veya satırın kesişim noktası olan hücreye geliyoruz. Bu, çoğunlukla A1 hücresi olabilir.
- Burada şerit menüsünden, Formüller sekmesine, oradan Tanımlı adlar bölümüne, oradan da Ad tanımla öğesine tıklıyoruz.
- Gelen yazma alanına title yazıyoruz ve tamam yapıyoruz.
Hepsi bu. Artık hangi bilgisayara kopyalarsanız kopyalayın, görme engelli bir kullanıcı ekran okuyucusuyla bu Excel dosyasını incelediğinde, A sütunu satırlar için, birinci satır da sütunlar için başlık noktası olarak kabul edilecek ve hücre verisi öncesinde kişi bu başlığı duyacaktır. Bu da kullanıcının daha hızlı, verimli ve hatasız veri girişi yapmasını veya veri incelemesi yapmasını sağlayacaktır.
İşte böyle değerli dostlar. Hayatı erişilebilir kılmak, öyle düşündüğünüz kadar zor değil aslında. Bunun için, öyle gözlerinizi kapatıp, kulaklarınızı tıkayıp, tekerlekli sandalyeye de oturmanız gerekmiyor. Aksine tüm duyu organlarınızı ve aklınızı açıp, engelli insanları biraz dinlemek kâfi.