Toplam Okunma 0
Sevgili okurlar. Türkiye seçimlerinde şablon kullanımı tartışmaları üzerine, bazı arkadaşlar ABD’de durumun nasıl olduğunu sordu bana. Maalesef ABD vatandaşı olmadığım için buradaki seçimlerde hiç oy veremedim. Dolayısıyla size anlattıklarım çevremden duyduklarım v NFB kaynaklarımdan okuduklarımdan derlemeler.
2002’ye kadar ABD’de Kör bir seçmenin oy vermesinin tek yolu, bir sandık görevlisinden veya gören tanıdığından yardım almaktı. 2002’de verilen bir karar, oy mahremiyetini ABD erişilebilirlik yasasına dahil etti ve seçim kurullarının bu konuda gerekli önlemleri almasını zorunlu kıldı.
ABD’de birçok şeyde olduğu gibi, oy kullanma yöntemleri de eyaletten eyalete değişebiliyor. Bazı eyaletlerde seçmenler makineler tarafından okunabilir bir pusulayı kalemle doldururken, bazı eyaletlerde tamamen elektronik bir sistem kullanılıyor ve oylar kâğıt pusulada değil bir diskte muhafaza ediliyor. Üçüncü bir sistem ise, yine makinelerin okuyabildiği bir kâğıt pusula üzerine, oyların bir makine aracılığı ile girilmesiydi. Hala kâğıt pusula kullanılan eyaletlerde bu üçüncü sistem ya tüm seçmenler için ya da özellikle körler için kullanılıyor. Kâğıt pusulanın kullanıldığı sistemlerde, seçmen veya bir sandık görevlisi pusulayı makineye yerleştirip, seçimlerin dolmasını bekliyor. Makine pusulayı tanıdıktan sonra, seçmen önündeki tuşları kullanarak pusuladaki seçimleri gezip seçimini yapabiliyor.
Ancak bu prosedür kâğıt üstünde basit görünse de maalesef seçim ortamında her zaman beklendiği gibi işlenmiyor. Çoğunlukla sandık görevlileri erişilebilir makinelerin nasıl kurulacağı konusunda bilgisiz. Dolayısıyla seçmen sandığa geldiğinde “Makinemiz hazır değil, isterseniz size biz yardımcı olalım” gibi tekliflerle karşılaşıyor ve bazen bu durumda haklarını savunmak kendisine düşüyor. Seçmen de bu konuda farklı değil, çünkü makinelerdeki arayüz kullandığımız erişilebilir teknolojilerle bire bir aynı değil ve bu konuda eğitim görmeyen birisi için bazen kullanımı zor olabiliyor. Bunun dışında, bazı sandıklarda bastonla gitseniz ve bariz bir şekilde kör olsanız bile, size rapor zorluğu çıkarıla biliyor veya kör olduğunuza dair bir rapor ya da belirten ayrı bir belg isteniyor.
ABD’de oy sandıklarından uzak yaşayan insanlar için, uzaktan oy kullanma sistemi de mevcut. Oy sandıklarının uzaklığı körler için ayrı bir dert, çünkü bazı bölgelerde oy sandıkları ulaşım hatlarına yakın yerlerde konumlandırılmıyor, araba kullanan biriyle yaşamıyorlarsa bu uzaktan oy kullanmayı körler için cazip kılıyor. Doğal olarak pandemi döneminde bu sistemi kullanan kör veya gören seçmenin sayısı arttı. Kör seçmen doktordan bir rapor veya yaşadığı bölgeye göre kör olduğunu kanıtlayan başka bir belge alarak, seçim kurulundan pusula istiyor. Bu kâğıt bir pusula ola bilir, bazı bölgelerde bu pusulaları erişilebilir bir şekilde doldurmak için özel bir alet veriliyor. Bazı pusulalar ise elektronik bir şekilde e-posta aracılığıyla yollanıyor. Fakat bu pusulalar her zaman erişilebilir olmuyor. Diyelim ki pusulayı doldurabildiniz. Bu sefer pusulanın çıktısını bir yazıcıdan alıp, bunu postalamak zorundasınız. Aslında bu sistemi tamamen elektronik olarak yapmak mümkün, devlet ABD’nin dışında görevlendirdiği personel için böyle bir sistem geliştirmiş. Bazı körler, bu sistemin diğer seçmenler için açılmasını talep ediyor ama bu konuda henüz atılmış bir adım yok.
Görüldüğü gibi Türkiye’de olduğu gibi, ABD’de de erişilebilir seçim sistemi tam yerleşmiş değil. Her ne kadar erişilebilirlik konusunda bazı adımlar atılmış olsa da ve bu önlemler için hukuki düzen yıllar önce kurulmuş olsa da uygulamada her şey kâğıt üzerinde olduğu gibi olmuyor. NFB’nin 3 talebi var, ilki erişilebilir makinelerin kullanımı için raporun gerekmemesi, ikincisi sandıkların ulaşım hatlarına yakın konumlandırılması, üçüncüsü ise uzaktan oy vermek isteyenler için erişilebilirliğin zorunlu kılınması. Bu konuda kongrede bazı destekçileri var, gelecek günlerde gelişmeleri göreceğiz.