Toplam Okunma 0
Utanarak itiraf ediyorum ki iki buçuk yaşına yaklaşan EEEH Dergi'de çok uzun süre önce yazmam gereken bir yazıyı ancak akıl edebiliyorum. Aylar önce faaliyete geçen "Betimleme Kumbarası"'ndan söz etmek için Sesli Betimleme Derneği'nin sitesine bakarken bazı bağlantılar dikkatimi çekti ve bu güne kadar nasıl gözden kaçırmışım diye hayıflandım. Gerçi toplum olarak özelliğimizdir; birçok görüntülü yapımı izleriz, pek çok müziği dinleriz veya daha pek çok bilimsel ya da sanatsal eseri şöyle bir yoklarız da o esere emek verenlerle çok çok ekstra bir durum olmadıkça ilgilenmeyiz. Ben de yaşadığım toplumun tüm dayatmalarını içselleştirmişim ki, bugüne kadar birçok sesli betimlemeli filmi betimleme açısından incelemeye almışım da bu adamlar kimdir, amaçları nedir, ne gibi etkinlikler yapmışlar, dertleri neymiş diye sormamışım, bakmamışım. Ee ne demiş atalar; "Okumak cehaleti alır, eşşeklik baki kalır". Tüm Sesli Betimleme Derneği ailesinden özür diliyor ve sitedeki tanıtımlarından ve paylaşımlarından süzdüklerimi sizlere yansıtmak istiyorum.
Sesli Betimleme Derneği, kısaca SEBEDER, 2010 yılında kurulmuş oldukça genç ve aktif bir dernek. Faaliyet alanında tek olan SEBEDER'in temel amacı; bilgiye erişimi sağlamak için dünyada kullanılan tekniklerle her türlü yazılı ve görsel materyal ve ürüne, sesli ve yazılı betimlemeyle birlikte işaret dilini de kullanarak engellilerin ulaşmasını sağlamaktır. Bununla da yetinmeyen Dernek, bu durumun bir gereklilik ve mecburiyet olduğunu ilgililere kabullendirmek ve toplumda farkındalık oluşturmak hedeflerini de gözetmektedir.
“Görme ve işitme engellilere yönelik erişilebilir materyaller hazırlanmadığı sürece, ortaya çıkan her türlü dijital yayının görüntüsü siyah, sesi kısık ve cansız olacaktır” diyor SEBEDER. Yani ortaya konulan her türlü öğeye can vermek ve onu renklendirmek için küçücük bir adım yeter. Anlayana...
Derneğin hedefleri ise şöyle sıralanmış;
Engelli engelsiz herkesin tüm görsel ve işitsel materyallerden birlikte faydalanabilmesini sağlamak amacıyla Sesli Betimleme Yasası'nın çıkartılması,
Satılan tüm DVD'lerde yapımların erişilebilir formatlarının da yer alması,
Her türlü yolculuk vasıtasında, özellikle otobüs ve uçaklarda sunulan görsel yayınların ve filmlerin sesli betimlemeli, alt yazılı ve işaret dili betimlemeli halleriyle yolculara sunulması,
Tüm yayınların, yani karasal, dijital, mobil ve internet yayınlarının her birinde erişilebilirlik standartlarının gözetilmesi ve bir alt seçenek olarak erişilebilir formatların da yayınlarda yer alması,
Akıllı telefonlardaki sesli betimlemeli filmleri izleyebilme uygulamalarının yazılımı ve geliştirilmesiyle birlikte her sinema ve tiyatroda engelliler için düzenlemeler yapılması,
Tüm müze, sergi, konferans, sunum ve görsel ve işitsel her bir ürünün görmeyenler ve işitmeyenler için erişilebilir olarak ortaya konması.
Derneğin bugüne kadar gerçekleştirdiği ve hali hazırda süren bazı hizmet ve etkinlikleri ise şöyle:
GETEM'e, hazırlanan filmlerin MP3 formatlı birer kopyasını vermek,
Siteye üye olan tüm engellilere ayda bir kere olmak üzere en fazla üç adet filmin erişilebilir halde hazırlanmış şekillerini kargo ücretini ödeyerek DVD formatında göndermek,
Dernek çalışma ve faaliyetlerini üyelere SMS yoluyla bildirmek.
Elbette sadece bunlar değil.
2015 Ocak ayı itibariyle 250 betimlemeli film siteye yüklenmiş. Şimdi bu sayı 407’ye ulaşmış durumda sorduğum sorulara SEBEDER Kâtibi Sayın Hatice Başpınar’ın verdiği yanıta göre. Ankara’da bulunan Antares Alışveriş Merkezi’nin katkılarıyla Antares sinema salonlarında 2011 yılı Nisan ayından beri erişilebilir pek çok filmi 2500 kadar izleyiciye ulaştırmışlar. Birçok sivil toplum örgütünün, belediyenin ve üniversitenin engelsiz film sunumlarına, gönüllü film yapımcı firmalar ve dernek işbirliği sonucu 18 DVD sesli betimleme, ayrıntılı alt yazı ve işaret dili seçeneği ile piyasaya sürülmüş. O gün için bile sayı çok azken Hatice Hanım’ın verdiği rakama göre aradan geçen bir buçuk yılda bu sayı ne yazık ki değişmemiş.
SEBEDER Tartışmaları adlı bir Google Grubu var. Sesli betimleme ile ilgili talep, öneri ve eleştirilerinizi sunduğunuz bir platform. Zaman zaman kimi arkadaşlarımız yerli yapım filmlerin az sayıda betimlenmesinden şikâyet ediyorlar. Aslını isterseniz daha fazla yerli film bekleyenlerden biri de benim ama özellikle yapımcı firmaların bu konuyu ne kadar dikkate aldıkları erişilebilir formatların eklendiği DVD'lerden de belli, SEBEDER ne yapsın?
Tiyatroda da sesli betimleme faaliyetleri yürütüyor Dernek. Bunun ilki Aralık 2010'da İstanbul Şehir Tiyatroları’nın bir oyununda gerçekleştirilmiş. 2014'de Kadıköy Akla Kara Tiyatrosu’nun bir oyununun tanıtımı var bir de sitede. Ayrıca Ankara’da da Ankara Devlet Tiyatrosu'nun Grönholm Metodu adlı oyunu sesli betimlemenin yanı sıra işaret dili ile de gösterilmiş eş zamanlı olarak. Bir de Grönholm Metodu, Karadeniz Uluslararası Tiyatro Festivali’nde erişilebilir haliyle sergilenmiş. Tabii tiyatro canlı bir gösteri olduğundan sinemadaki gibi aynı anda pek çok şehirde milyonlara ulaşamıyor. Bu sebeple İzmir'de yaşayan ben ne yazık ki tiyatroyu çok seviyor olmama karşın böyle bir etkinlikten faydalanamadım.
Dernek bu güne kadar pek çok festivalde betimlediği filmleri izleyicisiyle buluşturdu. Bunlardan sanırım en geniş kapsamlısı da Ankara Engelsiz Filmler Festivali. İki yıldır buradan da size duyurularını ve tanıtımlarını yaptığımız Festival'deki tüm filmler Sesli Betimleme Derneği tarafından erişilebilir hale getiriliyor.
Sitede Dernek faaliyetleri arasında sayılmayan ve benim aklıma gelen iki yeni uygulamadan da söz etmek istiyorum: İlki "Betimleme Kumbarası"; görsel nitelikli pek çok sanat eseri, ünlü markaların logoları, bayraklar, hayvanlar, mimari ve tarihi yapılar, film afişleri, film karakterleri, portreler ve görmeyenlerce merak edilen daha pek çok görsel öğe SEBEDER tarafından betimlenerek Sesli Betimleme Derneği'nin resmi internet sitesinde meraklısıyla buluşuyor. Bu konuyu başka bir sayıda ayrıntılı ele almayı tasarladığımdan şimdilik burada kesiyorum.
Bir yenilik daha, hatta artık eskidi bile, "Cepte Sesli Betimleme". Engelli engelsiz herkesin bir arada, aynı sinema salonunda yan yana film izlemesine olanak sağlayan bir uygulama. Turkcell’in YGA işbirliğiyle ve Sesli Betimleme Derneği’nin desteğiyle görme engelliler için geliştirerek Turkcell Hayal Ortağıma eklediği “Cepten Sesli Betimleme” hizmeti ile akıllı telefon sahibi görmeyenlerce rahatça kullanılabiliyor. Üstelik bu mobil uygulama dünyada bir ilk. Bu uygulamanın ilk kez BKM Yapımca sunulan "Hayat Öpücüğü" filmi ile başlayıp tüm Türkiye'deki sinema salonlarında geçerli olduğunu da eklemek isterim. Tabii bu sayı ay itibariyle yirmi beş filme ulaşmış durumda. Hatta bu uygulama En İnovatif Mobil Uygulama ile Erişilebilirlik ve Sosyal Hayata Dâhil Edilme Alanında Mobilin En İyi Kullanımı kategorilerinde finalist olmuş ve ödül almaya hak kazanmış.
Bu kadar mı? Tabii ki hayır! Dernek bunların yanı sıra; dijital platformda bir ilki gerçekleştiren Digitürk'ün engelli ve engelsiz tüm kişilere aynı anda eş zamanlı olarak izleyebilecekleri film yayınları yaptığı sinema kanalında gösterilen filmler SEBEDER tarafından erişilebilir hale getiriliyor. Site bildiriminde 2015 Şubat ayı sonu itibariyle bu filmlerin sayısı 85 olarak veriliyor. Ancak ben şahsıma gelen kısa mesajlardan da biliyorum ki her hafta en az iki üç film daha bu sayıya ekleniyor. Nitekim Hatice Hanım’ın bildirimine göre şubat ayından itibaren ayda Digitürk için on beş film betimlenmekte. Bu uygulama ilk başladığında ayda sadece dört filmmiş. Dolayısıyla toplam sayı aradan yaklaşık bir buçuk yıl geçtiğinden sitede verilenden çok çok daha fazladır.
Yine dijital platformda TÜRK TELEKOM -TİVİBU dijital yayınlarında, Engelsiz TV adlı bir klasör oluşturmuş ve orada da filmlerin sesli betimlemesi ile ayrıntılı alt yazı ve işaret dili betimlemeleri var ve bu formatlar SEBEDER'in eseri. Ayrı klasör tabirinin altını çiziyor ve az sayıdaki filmlerde bu imkânın sağlanmasının ayrımcılığı yok etmediğini bir kez daha vurgulamak istiyorum.
TV'de erişilebilirlik sadece dijital platformda değil SEBEDER için. Daha önce gene EEEH Dergi'de ele aldığımız dizi erişilebilirliği ilgili yayıncı kuruluşların izniyle Kanal D ile başlamıştı. Nisan 2011'de başlayan bu etkinlik gitgide gelişti ve o günden bugüne Kanal D'de yayımlanan tüm dizi, program ve yarışmalar SEBEDER ile erişilebilir hale geldi ve kanalın "Engelsiz Kanal D" sitesinde halen izleyici ile buluşuyor. Kanal D kadar özenle ve önemseyerek olmasa da diğer kimi kanallar da SEBEDER'in faaliyetlerine kulak tıkamadı ve Show, Star TV ve TRT'nin bazı dizileri de betimlenip kanalların internet sitelerinde yayımlanmaya başladı. TRT'nin diğer kimi kanallarında, örneğin TRT Çocuk, TRT Okul ve TRT Belgesel gibi birçok program da erişilebilir hale getirildi. Bununla birlikte mesela Ayrıca Düşyeri Yapım tarafından hazırlanan, çizgi film Pepee, Show TV'de gene SEBEDER'in hazırladığı işaret dili versiyonuyla yayımlanmaktadır.
Kanal D'nin diğer kanallardan farklı bir etkinliğini daha burada söylemek istiyorum. Kanal D, 2015-2016 yayın sezonu tanıtım filmi olan "Deli Gibi Sevmek" filmini de erişilebilir halde izleyiciyle buluşturdu. Üstelik bu, dizi film fragmanları dışında betimlenen ilk tanıtım filmi. Devamının gelmesini, bir kereyle kalmadan bunun bir hak olduğu bilinciyle artarak sürmesini ve herkesle aynı anda TV'den de izleyebilmenin mümkün olduğu günlerin yakın olduğuna inanmak istiyoruz.
Dileriz yakın gelecekte, ayrı sinema kanallarının yanı sıra internet sitesine yüklenmesini beklemeden her hangi bir televizyon programını, her hangi bir saatte tüm aile üyelerimizle birlikte aynı anda izleyebileceğimiz günler de gelir.
SEBEDER otobüs firmalarına da hizmet veriyor. Muhtemelen bu firmaların talebi üzerine Pamukkale ve Anadolu Turizm otobüs firmalarında otobüslerde gösterilmek üzere iki adet sinema filmini erişilebilir hale getirmişler. Özellikle uçaklarda uyarı gösterimlerinin, ne zaman erişilebilir olacağını merak ediyorum aslında. Bir yolculuğumda kabartma yazı ile basılmış uyarı bildirisini okuma şansım olmuştu ama betimlemeli olarak gösterilen filmi izleme imkânımız olmadı ne yazık ki.
SEBEDER eğitime de büyük önem veriyor. 2014 yılında gönüllü metin yazarları yetiştirildi. Bu bize ulaşan yapımlardaki değişen isimlerden de açıkça anlaşılıyor. Bununla birlikte profesyonel metin yazarlarının daha da gelişimi için Amerika Birleşik Devletleri Sesli Betimleme Konfederasyon Başkanı Joel Snyder’ı, eğitim vermek üzere Türkiye’ye davet etmişler. Başarılı katılımcılar ACC (Amerika Sesli Betimleme Federasyonu) onaylı sertifikalarını almaya hak kazanmışlar.
Ayrıca, 2013 ve 2014 yılları arasında Ankara Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesinin çeşitli bölümlerinde öğrencilere verilen teorik ve uygulamalı eğitimlerle bir filmin nasıl erişilebilir hale getirileceği anlatılmış.
SEBEDER kendi faaliyet alanı kapsamında birtakım etkinliklere sponsor olarak farkındalığı da sağlıyor. Örneğin; DVD yapımcı ve dağıtımcılarına ‘’Bir Yılda Üç Ücretsiz Film’’ sponsorluğu kampanyası çerçevesinde, dört sinema filmi ve bir belgesel filmin "Engelli Erişimi" versiyonlarını DVD'lere eklettirmiş. Engelsiz Erişim Derneği’mizin düzenlediği Selen Özel Bilgi Yarışması'nın 2013’den bu yana dereceye giren ilk üç gruplarının ödüllerine de gene SEBEDER sponsor oldu. Bununla birlikte 2014-2015 öğretim yılından itibaren her yıl en az on engelli öğrenciye eğitim bursu veriyorlar. Dernek, bunlarla da yetinmiyor ve ilgili alanlarda sponsorluk faaliyetlerinin devam edeceğinin altını çiziyor.
SEBEDER her türlü film, tiyatro oyunları, diziler ve diğer TV programları, panel, konferans ve görsel resimler, logolar vs öğeleri erişilebilir hale getirmek dışında yukarıda sözüne ettiğimiz eğitim faaliyetleri, sponsorluklar ve hizmetler ile birlikte ilgi alanına giren çeşitli konularda danışmanlık faaliyetlerini yürütüyor.
Bundan başka sesli betimleme yasa metnini hazırlamışlar ve bu yasanın çıkartılması için TBMM'de grubu bulunan tüm partilerle görüşmeler yapmışlar. Ne kadar önemli bir yasa değil mi? Gerçi yayın evlerine çıkardıkları her bir kitabın birer kopyasını Milli Kütüphane'ye iletmesi için yasa çıktı ancak yayın evlerinin kaçta kaçı bu yasaya uyuyor. Fakat şu da bir gerçek ki okumakla toplum olarak çok haşır neşir olmasak da filmler ve TV yayınları vazgeçilmezlerimiz ve bu konuda kamuoyunun dikkatini çekmek daha kolay.
Ayrıca Engelliler Kanunu'nda sesli betimleme kavramının 2014 yılında yapılan değişiklik ile yasa metninde yer alması sağlanmış Derneğin çabaları sonunda.
Yukarıda saydığım bu koca liste sonucu Dernek ne kadar ödüllendirilmiş dersiniz? 2015 Şubat'ta güncellenmiş ödüller Engin Yılmaz'ın Sabancı Vakfı'nın Fark Yaratanlar adıyla 2013 yılında sesli betimleme ve GETEM'deki faaliyetleriyle aldığı ödül ve bir de Eylül 2014 yılında İzmir'de gerçekleştirilen SEBEDER; Uluslararası Engelsiz Bilişim Kongresi tarafından, Türkiye’de engellilere yönelik medya hizmetlerinin gelişmesine yapmış olduğu katkılardan dolayı, Engelsiz Medya Ödülü’ne layık görülmüş. Yani yalnızca bu kadar.
Dilerdim ki bir yılı aşkın sürede daha güzel ödüllerle vitrinini süsleyebilmiş olsun SEBEDER. Maalesef ki Hatice Hanım’dan öğrendiğime göre aradan geçen zaman ödül sayısını arttırmamış. Kabullenmek ve ifade etmek zoruma gidiyor ama garip bir milletiz biz ve biz garip olunca ülkemiz de garip bir yer olup çıkıyor. Neyse umudumu kaybetmek istemiyorum gene de. İyi ki SEBEDER gibi yaşamı anlamlı kılacak topluluklar var ve neyse ki pırıl pırıl cıva gibi engelli bir genç nesil geliyor.
Gelecek güzel olacak, buna inanmak istiyorum.