Toplam Okunma 0
Sevgili okuyucu, dergimizde hiç dikkatinizi çekti mi, Kültür ve sanata erişimle ilgili birçok yazı buluyoruz?
Gülcan ilk iki sayıda Sesli betimlemeyi ele aldı. Elif ikinci sayıda konuşan televizyonlarla ilgili çok iç açıcı bir yazı kaleme aldı. Eylem kitap tanıttı, Deniz ABD’deki konuşan kitaplıkları anlattı. Yazıları hazırlarken, editörlerden bir telkin almıyoruz genellikle. Herkes kendi yazısını seçiyor. Bize reklam falan da vermek isteyen olmadığına göre, nedir bu sinema televizyon ve kitaba ilgi dersiniz? Bana kalırsa, engellilerin en görsel, en zor erişilebilir denebilecek konulara bile erişebileceğini gösterme çabası bu bir anlamda. Bizler hayatın her alanını eşit, erişilebilir ve engelsiz yaşayabilme ihtimalinin peşinde koşuyoruz.
Ben de kıskandım biraz ve bu yazımda size bir erişilebilirlik tatlısı tarifi vermeye karar verdim: Sinemalarda engelsiz altyazılı film izleme. “Onca sorunumuz varken başka işin gücün yok muydu”, diyebilirsiniz; ama Türkiye gibi bir ülkede yaşayıp keyifle sinema izlemek istiyorsanız, aslında önemli bir sorunla karşı karşıya olduğunuzu görebilirsiniz. Her hafta vizyona birçok yabancı film giriyor. Eğer animasyon ve çocuk filmleri değilse, bunların büyük çoğunluğu da altyazılı. Kör biri olarak bu filmlere gitme şansınız dil bilmiyorsanız neredeyse yok. Gerçi çaktırmayın aramızda kalsın, ben İngilizce biliyorum; ama bu filmlere gittiğimde yine de epeyce bir bölümü anlamıyorum.
Çok ilginç değil mi, işitme engelliler altyazı olmadığı için Türk filmlerini izleyemiyor, körler de salt altyazı olduğu için yabancı filmleri? Bu iki ucu sorunlu değneği, filmlere hem sesli betimleme hem altyazı hem de işaret dili koyarak çözüyoruz Sesli Betimleme Derneği’nde.
Ancak sinemalarda bu sistem halen yok. Olsa bile, film altyazılıysa sesli betimleme yapmanın pek anlamı olmayacak. O zaman başka bir şey yapmak lazım diye düşünürken, bir hafta sonu kahvaltı masasında Sevda’yla aklımıza bir fikir geldi: Neden film altyazısını mp3 dosyası yapıp sinemayı bununla takip etmeyelim?
Ne ilgisi var demeyin hemen. Elimizde bunu yapan bir yazılım var aslında: KM Player. Bundan beş altı yıl kadar önce KM Player programı yepyeni bir özellikle geldi. Altyazıları seslendirme. Eğer bilgisayarınızda kurulu bir sentezleyici varsa ve altyazıları okuma özelliğini etkinleştirirseniz, altyazılı bir filmi takip etme şansınız oluyor. Ben Lost dizisini bu biçimde izlemiştim.
KM Player ve altyazı seçeneğinin nasıl etkinleştirileceğiyle ilgili detaylı bilgiyi engelsizerisim.com içindeki bilişim bölümünde, “Altyazılı Filmlere Engelsiz Erişim” başlıklı yazıda bulabilirsiniz. Temel olarak, eğer internetten bulduğunuz veya DVD’si olan bir filminiz varsa ve metin tabanlı altyazı dosyasını da bulduysanız, KM Player programına bu altyazıyı gösterdiğinizde, filmde geçen altyazı, bilgisayarınızda seçtiğiniz bir sentezleyici tarafından seslendiriliyor.
“İyi de film daha yeni gösterime girmişse ve sinemada herkesle izleyeceksek ne yapılabilir?”, sorusunun yanıtını yine KM player kullanarak aradık. Film altyazısını önce KM Player ile seslendirerek kaydettikten sonra, kaydedilen MP3 dosyasını telefon veya MP3 çalan cihazımıza atarak sinemaya gidebilir miydik? Film başladığı an, mp3 dosyamızı da çaldırmaya başlarsak, filmde konuşma olduğu anda kulaklığımızdan da mp3’deki altyazı duyulabilir miydi? Peki acaba evdeki hesap çarşıya uyacak mıydı? Ya altyazıyla film birbirini tutmazsa ne olacaktı? Filmin başladığını nasıl anlayacaktık? İlk deneyimlerimizi yazının sonunda anlatacağım. Ancak şimdi sesli bir altyazı dosyası nasıl hazırlanır bunun tarifini vermek istiyorum.
Sesli Altyazı tatlısı tarifi
Malzemeler
Sesli bir altyazı tatlısı hazırlamak için şu malzemelere ihtiyaç var:
- Google aramasıyla kolayca bulabileceğiniz bir adet KM Player programı,
- Bir adet sapi 5 Türkçe sentezleyici
- Bir adet Sound Forge veya başka bir MP3 kaydedici program,
- GETEM’deki sesli betimlemeli MP3’ler arasından seçebileceğiniz bir adet 120 130 dakika uzunluğunda MP3 dosyası,
- Ve elbette filme ait altyazı dosyası.
Hazırlanışı
Tatlımıza başlamak için önce divxplanet.com veya turkcealtyazi.org sitelerinden birinden filmin altyazısını bulmak gerekiyor. Eğer gösterime yeni giren bir filmse, genellikle bir gönüllü altyazısını yazmış olacağından bulması zor olmuyor.
Ardından ilk olarak bilgisayarımızı dışarıdaki sesleri değil de yalnızca bilgisayarın dahili seslerini alacak şekilde yapılandırmamız gerekiyor. Bunun için, denetim masası/ses bölümüne girerek, kayıt sekmesine gelmemiz ve buradaki stereo mix seçeneğini seçerek varsayılan yap dememiz gerekli. Eğer stereo mix listede görünmüyorsa, kayıt sekmesi üzerinde sağ tıklayarak Devre dışı bırakılmış aygıtları gösteri işaretlememiz lazım. Sonra da stereo mixi listeden bulacağız ve özelliklerine girip bu aygıtı kullan yaparak hazır hale getireceğiz. Burada dikkat edelim stereo Mix ses düzeyini yine özelliklere girip düzeyler bölümünden " civarında yapmanızı tavsiye ederim. Aksi halde çok yüksek bir iç kayıt elde etmiş oluruz. Tabi dileyenler hiç kayıt için bilgisayarı karıştırmayıp bir kayıt cihazı da kullanabilir; ama bilgisayar kaydı daha sağlıklı olacaktır.
Şimdi KM Player programını, altyazıları Türkçe sentezleyicimizle seslendirecek biçimde ayarlamak gerekli. Bunun için Engelsiz Erişim’deki yukarıda sözünü ettiğim yazıya bakabilirsiniz.
Tüm hazırlıklar tamamsa, işleme başlayabiliriz. Maalesef KM Player altyazıyı doğrudan okumuyor, altyazının kendisiyle birlikte akacağı bir medya dosyasına ihtiyacımız var. Film elimizde olmadığına göre, KM Player’i kandırmaktan başka bir çare yok. Onun için KM Player ile böyle bir MP3 dosyasını açıyoruz öncelikle. Ama biz filmin sesini değil, aslında yalnızca altyazıyı duymak istiyoruz. O nedenle filmin sesini aşağı ok tuşuyla sonuna kadar kısıyoruz.
Şimdi de altyazı dosyasını çağırıyoruz KM Player içinden. Artık film aktığı anda uygun yerlerde altyazımız seçtiğimiz sentezleyiciyle seslendirilecek ve filmin sesi sonuna kadar kısık olduğundan, yalnızca bu seslendirme duyulacak ve kayıt edilecek.
Filmi duraklatıp Sound Forge programımızı açıyoruz. Record düğmesine basıp kaydı başlattıktan sonra KM Player içine geliyoruz, filmin en başına gelip play düğmesine basıyoruz.
Artık tek yapmamız gereken film süresince beklemek. Sesler dışarı çıkmasın diye bilgisayarınıza bir kulaklık takmak yararlı olacak. Daha önce filmin süresini bileceğimizden, süre bitiminde kaydı durduruyoruz. Sound Forge içinde filmdeki son duyulan altyazı sonrasındaki kalan bölümü ve ilk altyazıya kadar geçen boşluğu siliyoruz. İlk altyazıya kadar geçen boşluğu silme nedeni, sinemalardaki reklamlar sebebiyle filmin tam olarak hangi saniyede başladığını bilmenin zor olma ihtimali. Böylece film başladıktan sonra, ilk konuşmaya konsantre olup bunu duyduğumuz anda MP3 çalarımızdaki çalma düğmesine bastığımız zaman senkronu tam tutturabiliyoruz.
Artık Sound Forge kaydımızı MP3 olarak kaydedip taşınabilir MP3 çalabilen telefon veya benzeri bir şeye kopyaladığımızda tatlımız hazır demektir. İyi seyirler.
Eee Sonuç?
Sevda’yla kahvaltıdan kalkınca, bu tarifi uygulamaya karar verdik. O sıralarda gösterimde 12 Yıllık Esaret filmi vardı. Filmin altyazısını bulduk. GETEM’den 130 dakikalık bir mp3 dosyası indirdik ve Sound Forge ile altyazı kaydını yaptık. İkimiz de sesli altyazıyı iPhone’larımıza attık. Mürşide de bu işe çok heyecanlandı ve kaydı onun MP3 çalarına da kopyaladık.
Hep birlikte tuttuk sinemanın yolunu. İlk konuşmayla beraber bastık play düğmesine. Tek kulakta mp3 sesi, sinemada filmin kendisi gerçekten müthiş bir hazdı. İlk kez sinemada altyazılı bir filmi tüm konuşmalarını anlayarak izlemeyi başardık. Hiç aksaklık olmadı mı? Oldu elbet. Maalesef zaman zaman altyazının senkronu kayabildi. Yani altyazı konuşmadan biraz önce veya sonra başlayabildi. Bunu da uygun bir boşlukta mp3 dosyamızı bir süre duraklatarak veya biraz ileri geri alarak düzeltebildik. Yani sonuç mükemmel değildi; ama çok iyiydi diyebilirim.
Plan tutmuştu, sinemada altyazılı bir filmi kimseye ihtiyaç duymadan izleyebilmek mümkün olmuştu. Nisan ortalarında, aynı tarifle bir filme daha gittik, Sevda, Mürşide ve ben: Uyumsuz (Divergent). Bu başarılı bilim kurgu filmde de sonuç tatmin ediciydi. Dediğim gibi en temel sorun, altyazının genellikle DVD ve benzeri bir yapım için düşünülmesi sebebiyle zaman zaman senkronun kayması oluyor. Bunu da MP3 dosyasını minik aralıklarla ileri geri alarak veya öndeyse birkaç saniye duraklatıp yeniden başlatarak aşabiliyorsunuz.
Düşünsenize, bir de aynı kulaklıktan sesli betimleme duyulsa tadından yenmezdi vallahi! Amerika ve İngiltere’de birçok sinemada sesli betimleme seçeneği mevcut ve sinemaya girişinizde size verilen kulaklıklarla filmdeki sesli betimlemeyi dinleyebiliyorsunuz. Aslında bu altyazı deneyimi onun için de bir test oldu bizim için. Bir kulakta kulaklık varken filmden keyif alınabilir mi sorusunu hep düşünürdüm. Sonuç olumlu bence. Bir kere alışınca hiçbir sorun olmuyor.
Evet, birçoğunuzun, “ama sistem çok karışık”, dediğini duyar gibiyim. Ben yazarken yorulduğuma göre, okuması ve uygulaması gereğinden fazla zor biliyorum. Ama kendini erişilebilirlik aktivisti olarak tanımlayan birisi için, Sezen Aksu’nun dediği gibi “Belki şehre bir film geldiğinde”, Yılmaz Erdoğan gibi o filmi herkesle eşit ve engelsiz biçimde izleyebilme ihtimalini seviyorum ben. Ve bu ihtimal için çoğu kimseye saçma gelecek çabalara değer. Bunu kuyuya atılmış bir taş gibi görün. Belki bu yazıyı okuyan birileri gösterime yeni giren filmlerin sesli altyazılarını hazırlayıp herkesle paylaşır. Belki bu yazıyı okuyan bir programcı, doğrudan srt dosyalarını MP3’e dönüştüren bir yazılım üretir. Belki bu yazıyı okuyan bir gönüllü, Altyazıları seslendirip montajlamayı düşünür. Belki bu yazıyı okuyan bir Sinemacı, Dışlanmak istemeyen engellilerin sesini duyup altyazılı filmleri engellilerin de erişimine uygun hale getirerek herkesle aynı anda, aynı salonda erişilebilir film izleme hayalini gerçeğe dönüştürür. Belki de tüm bunlar, bir delinin zırvalıkları olarak kalır. Ama olsun, Ben eşit, erişilebilir ve Engelsiz bir sinema izleme keyfinin ihtimalini seviyorum. Ya siz?
Ha unutmadan, sinemaya gittiğinizde patlamış mısır yiyip Fruko için benim yerime olur mu?