Toplam Okunma 0
4-5 Yaş Arasındaki Gelişimim
Sevgili anneciğim ve babacığım. Geçen ay sizlere söz verdiğim üzere bu yazıda 4 yaşından 5 yaşına kadar gelişim aşamalarım ile ilgili sizleri bilgilendirmek istiyorum. Şimdiden keyifli okumalar.
4 yaşına girdiğimden itibaren her geçen gün daha da bağımsızlaştığımı, birçok işi yapabildiğimi, kendi kendine yetebilen bir birey olmaya başladığımı gözlemleyeceksiniz. Bu bağımsızlık ve bir şeyleri yetişkin desteği olmadan yapabilme durumu, özgüvenimi daha da arttıracak. Tabii şunu da vurgulamadan geçmek olmaz; bağımsızlaşabilmem için bana fırsatlar tanımalısınız ve kişisel alan yaratmalısınız. Yani beni yüreklendirmeniz, motive etmeniz, teşvik etmeniz ve en önemlisi de desteklemeniz gerekir. Eğer bunları yapabilirseniz, olumlu sonuçlar almanız kaçınılmaz. Şimdi gelin, gelişim alanlarına göre neler yapabileceğime hep birlikte göz atalım.
4 yaşından itibaren kelime dağarcığımın çok geliştiğine ve sizinle ya da çevremdeki insanlarla daha uzun sohbetler yapabildiğimi göreceksiniz. Sohbetler esnasında sizlere meraklı sorular soracağım ve mutlaka cevap vermenizi bekleyeceğim. Yaşımın gerektirdiği üzere etrafımda olup bitenler hakkında sorular sorduğumu göreceksiniz. Görme engelli olduğum için görsel öğeler hakkında da çok fazla soru sorabilirim. Bu tür durumlarda bana cevap vermeniz, neden-sonuç ilişkisi kurmama katkı sağlayacaktır. Aksi halde, göremediğim durumları yorumlamam daha zor olabilir. Eğer az gören bir bireysem bazı renkleri isimlendirebilirim ancak tamamen görme engellilik durumunda renkleri isimlendiremem. Böyle bir durumda renkler hakkında konuşmak, doğadan örnekler vererek renkleri anlatmak önemli. Daire, üçgen, kare, dikdörtgen gibi basit geometrik şekilleri tanıyabilirim, sorulduğunda isimlerini söyleyebilir, gösterilen şeklin aynısını bulup eşleştirebilirim. Bana sorulduğunda; adımı, soyadımı, yaşımı ve yaşadığım semti söyleyebilirim. Benimle oyunlar oynadığınızda ya da akranlarımla oynadığım oyunları gözlemlediğinizde, hayal gücümün iyice geliştiğini göreceksiniz. Bana farklı hikayeler okumakla birlikte, benim de size hikayeler anlatmama fırsat tanıyın. Böylece, hayal gücümün daha da geliştiğine şahit olacaksınız. Yakın geçmişte yaşadığım ya da duyduğum olayları size anlatabilir, olaylar arasında ilişki kurabilirim. Karar vermem ve seçim yapmam konusunda beni her zaman desteklemelisiniz. Örneğin, giymek istediğim kıyafeti kendim seçmeli, kıyafeti kendi başıma giyme fırsatına sahip olmalıyım. Ya da yemekte nelerin olduğunu öğrendikten sonra hangi yemeği yiyeceğime veya hangisini yemeyeceğime karar vermeliyim. Böylece özgürleşebilir ve en önemlisi de “ben” olabilirim. Bu dönemde sizden yapmanızı istediğim her şeyi yapmak zorunda değilsiniz, yeter ki bana sebeplerini uygun şekilde açıklayın; sizi anlayabilirim, gerektiğinde bekleyebilirim ya da isteğimi erteleyebilirim.
Bu dönemde, bedenimin hakimiyetini ve kontrolünü de çok daha iyi sağlamaya başladığımı göreceksiniz. Bu tür beden hareketlerine örnek vermem gerekirse; yetişkin desteği olmadan ayak değiştirerek merdiven inip çıkma, parmak ucunda durma, kısa bir süre tek ayağımın üzerinde bağımsız olarak durma, dengemi kaybetmeden koşma gibi beden hareketlerini rahatlıkla yapabilirim. Ancak tüm bu hareketleri yapabilmek için cesaretlendirilmeye ihtiyacım var. Aynı zamanda güvenli bir ortamda olduğumu da bilmem gerekiyor. Aksi halde, bu hareketlerin bazılarını yapmak konusunda kaygı duyabilir ve çekingen davranabilirim. Bu dönemde üç tekerlekli bisiklete de kolayca binebilirim. Bunun için bana öncelikle bisikleti tanıtmalı; oturma kısmı, direksiyonu, pedallarının konumu hakkında bilgi vermelisiniz. Bisiklete binmeden önce, ilk olarak bisikletin bütününe dokundurabilir, sonra tek tek bisikletin bölümlerini göstererek bütüne ulaşmamı sağlayabilirsiniz. Böylece, bisiklete bindiğimde kendimi daha güvende hissederim. Bana pedal çevirme hareketini de bedenime dokunarak göstermeniz gerekir; ayağıma hafifçe dokunarak pedal çevirmeme destek olabilir, ben bağımsızlaştıkça serbest bırakabilirsiniz. Görmediğim ya da az gördüğüm için bisikletle güvenle ilerlemek konusunda tedirgin olabilir ve çekingen kalabilirim. Bu nedenle, bisikleti kullanacağım alanı da bana öncesinde tanıtmanız gerekir. Yani bisikleti kullanacağım alanın güvenli ve düz bir alan olduğundan emin olmalıyım. İlk başlarda ben bisikletle ilerlerken siz de eş zamanlı olarak yanımda ilerleyebilir, daha sonra da belli bir mesafe uzaklaşıp karşıma geçerek ses çıkarabilir ve sesinizin geldiği yöne doğru hareket etmemi sağlayabilirsiniz. Benimle topla oynanan oyunlar oynayabilir; topu atma, tutma, tekme atma, fırlatma gibi hareketleri yapmamı sağlayabilirsiniz. Bu dönemde büyük kas becerilerim kadar küçük kas becerilerimin de arttığını gözlemleyeceksiniz; parmaklarımı kullanarak iplik, boncuk gibi küçük nesneleri bulunduğu yerden alabildiğimi, öğretildiğinde ipe boncuk dizebildiğimi göreceksiniz. Ayrıca bana bu dönemde doğru şekilde kalem tutmayı öğretebilir, üç parmağımı kullanarak kalem tutmamı sağlayabilirsiniz. Okul çağına geldiğimde Braille alfabesi öğrenecek ve kabartma yazı kalemini kullanacak olsam dahi Latin harfleri yazmak için kullanılan kalemi nasıl tutacağımı bilmem gerekir. Çünkü anaokuluna gittiğimde, akranlarımla aynı anda boyama yapabilir, basit karalamalar ve basit çizgi çalışmaları yapabilirim. Ayrıca, ileride yetişkin bir birey olduğumda resmi yerlerde işlem yaparken imza atmam için kalemi doğru tutma becerisini kazanmış olmam çok önemli. Bu dönemde bana basit şekillerin kabartılmış çizimlerini hazırlayabilir, böylece sınırları belirlenmiş şeklin içini boyamamı sağlayabilirsiniz. Artık yaklaşık 10 bloğu üst üste koyarak bir kule yapabilirim. Hatta bunu bir oyuna dönüştürerek birlikte yapabileceğimiz gibi akranlarımla da bu tür oyunlar oynamamı sağlayabilirsiniz. Böylece akranlarımla olan iletişimimin artmasına katkı sağlamış olursunuz.
4 yaşından itibaren öz bakım becerilerimde de gelişmeler olduğuna şahit olacaksınız; çatal kaşık kullanarak yemeğimi kendi başıma yiyebildiğimi, kıyafetlerimi giyinip çıkarabildiğimi, dişlerimi fırçalayabildiğimi göreceksiniz. Ancak burada özellikle tekrar hatırlatmak isterim; bana tüm becerileri öğretmeli ve uygulamama fırsat tanımalısınız. Aksi halde, bu tür gelişimleri görmeniz için daha fazla beklemeniz gerekecek. Beni korumak amacıyla yaptığınız her müdahale, öğrenme sürecimi yavaşlatacak, akranlarımla aramızda mesafe açılmasına neden olacaktır. Üstüme dökmeyeyim diye sürekli siz yedirirseniz, zamandan kazanayım diye sürekli siz giydirirseniz, dişlerimi nasıl fırçalayacağımı öğretmezseniz, anı kurtarayım derken, ileriki yaşamımı zorlaştıracağınızı unutmayın.
Sosyal-duygusal gelişimime bakıldığında, önceki yıllara göre çok daha bağımsızlaştığımı göreceksiniz. Artık akranlarımla daha iyi ilişkiler kurabilirim, yakın arkadaşlarım olmaya başlar, genellikle arkadaşlarımı hemcinslerim arasından seçerim. Arkadaşlarımla farklı rollere girdiğim oyunlar oynamaktan çok keyif alır, oyunları uzun bir süre oynayabilirim. Artık duygularımı çok daha iyi ifade etmeye başlarım. Bu dönemde, mizah anlayışımın da gelişmeye başladığını gözlemleyeceksiniz. Tabii zaman zaman oyunlar esnasında arkadaşlarımla isteklerimizi birbirimize kabul ettiremediğimiz durumlar yaşanabilir ve aramızda ufak tartışmalar çıkabilir. Bunu da doğal bir süreç olarak kabul edip akranlarımla oyuna devam edebilmem konusunda destek olmalısınız. Paylaşma, bekleme, işbirliği yapma gibi davranışlarımın da geliştiğine şahit olacaksınız. Annem ve babam olarak sizlerin ya da arkadaşlarımın konuşmalarını ve davranışlarını da taklit ederim. Bu anlamda sizin rolünüz ve yönlendirmeleriniz benim için çok önemli. Bu dönemde, aile bireyleri ile birlikte tanıdık kişilere de sevgimi göstermeye ve etrafımdaki insanların ne hissettikleri ile daha çok ilgilenmeye başlarım. Heyecan, hayal kırıklığı ve kıskançlık gibi birçok yeni duyguyu bu dönemde deneyimlemeye başlamakla birlikte başkalarının duygularını da daha iyi anlamaya başlarım. Böylece, kendi duygularım ile diğer insanların duygularını ilişkilendirme becerim de gelişmeye başlar.
Dil gelişimime bakıldığında bu dönemde kurallı cümleler halinde ve tamamen anlaşılır biçimde konuştuğumu göreceksiniz. Size sıklıkla “Ne zaman, nasıl, neden?” ile başlayan soruları art arda sorarım. Bu dönemde sabırlı olmalı ve sorularımı cevaplamalısınız. Tabii ki aynı şeyi birkaç kere sorarsam, beni durdurabilir ve bu sorunun cevabını daha önce verdiğinizi söyleyebilirsiniz.
4-5 yaş arasında benimle ilgili sizi nelerin beklediği konusunda ayrıntılı bir anlatımdan sonra biraz da size genel önerilerde bulunmak isterim. Benimle sohbet ederek, bana sorular sorarak ve size sorduğum sorulara uygun cevaplar vererek, etrafımda olup bitenleri bana anlatarak, bana bol miktarda kitap okuyarak dil gelişimimi destekleyebilirsiniz. Tabii bu yapacaklarınız sadece dil gelişimimi desteklemekle kalmayıp çevremde olup bitenleri öğrenmeme ve anlamlandırmama, aynı zamanda düşünme, neden-sonuç ilişkisi kurma, problem çözme becerilerimin de gelişmesine katkı sağlayacaktır. Benimle duygular hakkında konuşmanız çok önemli. Kendi duygularınızı, farklı durumlar karşısında hissettiklerinizi anlatmanız, hem sizin duygularınızı fark etmemi hem de benim kendi duygularımı size rahatça ifade etmemi sağlayacaktır. Böylece başkalarının duygularını da anlama ve empati kurma becerim gelişecektir. Beni mümkün olduğunca akranlarımla bir araya getirmeli; farklı ortamlarda, farklı etkinliklerde bulunmamı teşvik ederek sosyalleşmeme katkı sağlamalısınız. Unutmayın, oyun en iyi öğrenme aracıdır ve benim hayatımın merkezinde olmalıdır. Çünkü oyun oynarken; duyguları anlamak, sosyalleşmek, işbirliği yapmak, sıra beklemek ve kendimi ifade etmek gibi birçok becerim de gelişecektir. Bunun için beni arkadaşlarımın evlerine, parklara götürebilir hatta mümkün olduğunca bu yaştan itibaren anaokulu ortamlarına dahil olmamı sağlayarak akranlarımla daha çok zaman geçirmem konusunda destekleyebilirsiniz.
Yine ne çok konuştum değil mi? Artık sözlerimi sonlandırmam gerekiyor sanırım. Bir sonraki yazıda size 5-6 yaş arası gelişimimden bahsedeceğim. O zamana kadar kalın sağlıcakla.